Sarkma pelvis olarak adlandırılan alt karın boşluğunda yer alan rahim, idrar torbası ve kalın bağırsağın vajina içine doğru fıtıklaşmasıdır. Bu fıtıklaşma tek bir organda olabileceği gibi birden fazla organda veya bu 3 organın tümünde bir arada olabilir. Fıtıklaşmanın nedeni bu organları yerinde tutan kasların, bu kasların sinirlerinin ve diğer destekleyici dokuların hasara uğraması veya zayıflamasıdır.
Sarkma günlük yaşamı, iş hayatını ve cinsel hayatı olumsuz etkiler ve idrar kaçırmaya da neden olabilir. Bu durum oldukça sık görülür. Kadınların %40 kadarında değişik derecelerde sarkma olduğu bildirilmiştir ve tüm kadınların %10-20’sinin yaşamları boyunca sarkma ve bunla ilişkili idrar kaçırma nedeniyle cerrahi girişim geçirme riski vardır.
Sarkma riskini artıran durumlar nelerdir?
- Gebelik ve doğumlar: Gebelik ve doğum sayısı arttıkça sarkma riski artar. Bu iki durum destekleyici dokulara ve sinirlere zarar verme riskiyle ilişkilidir. Özellikle zor doğumlar ve iri bebek doğumları riski artıran durumlardır. Gebeliğin kendisi de riski artırdığı için sezaryen doğumlar riski tamamen ortadan kaldırmaz.
- İleri yaş: Sarkma genellikle ileri yaşın hastalığıdır, jinekoloğa başvuru en sık 60’lı ve 70’li yaşlardaki kadınlarda görülür.
- Menopoz: Östrojen hormonu bu organları yerinde tutan dokuları destekleyen bir hormondur, menopozla birlikte östrojenin azalması organların desteğini zayıflattığı için sarkma riskini artırır.
- Aşırı kilo: Kilolu kadınlarda normal kilolu olanlara kıyasla sarkma riski %50 daha fazladır. Kilolu bir hasta kilo verdiğinde sarkmanın şiddeti azalabilir. Aşırı kilo sarkma ameliyatlarından sonra hastalığın tekrarlama riskini de artıran bir durumdur.
- Karın içi basıncı artıran durumlar:
-- Kronik kabızlık ve ıkınma
-- Astım
-- Ağır kaldırma gerektiren mesleklerde çalışma
-- Doğuştan olan bağ dokusu hastalıkları
-- Ailede sarkması olan bir akrabanın varlığı: Bu durumda sarkma riski %80 artar.
Sarkmayı engelleyici yaklaşımlar nelerdir?
- Kilo verme
- Kronik kabızlığın tedavi edilmesi ve ıkınmadan kaçınılması
- Ağrı kaldırmama
- 20’li yaşlardan itibaren düzenli olarak ilgili kasları güçlendiren egzersizler (Kegel egzersizleri) yapılması
- İri bebek varlığında normal doğum yerine sezaryen tercih edilmesi
Sarkma hangi şikayetlere neden olur?
- Vajinada baskı hissi
- Vajinada ele gelen kitle varlığı veya vajinadan dışarı sarkan organ görülmesi
- İdrar kaçırma
- İdrarda zorlanma, hatta hiç idrar yapamama (ciddi sarkması olanlarda görülür)
- Kabızlık
- Cinsel ilişkide zorlanma veya ağrılı cinsel ilişki
- Bel veya kasık ağrısı
- Sarkan dokuda yara oluşumuna bağlı kanamalar
Şikayetler istirahat sırasında ve sabahları daha az iken hasta uzun süre ayakta kaldığında ve günün ilerleyen saatlerinde daha yoğundur.
Hastaların bir kısmında ise hiç şikayet olmayabilir.
Sarkma tanısı nasıl konur?
Tanı yukarıda bahsedilen şikayetleri olan hastalarda jinekolojik muayene ile konur, tanı için başka herhangi bir tetkik veya görüntüleme yapılmasına gerek yoktur.
Sarkma tanı konan hastalarda ne yapılmalıdır?
Hastada herhangi bir şikayet yoksa sarkma olsa da tedaviye gerek yoktur, bu hastalarda kabız kalmama, ıkınmama, ağır kaldırmama, aşırı kilo varsa kilo verme gibi sarkmanın ilerlemesine engelleyici öneriler yapılır.
Şikayeti olanlarda genellikle cerrahi tedavi önerilir. Çünkü tedavi yapılmayanlarda çoğunlukla sarkma zaman içinde ilerler. Bu cerrahiler genellikle karın kesilmeden, vajinal yolla yapılır. İdrar kaçırması olanlarda bu cerrahi sırasında özel yama kullanılarak idrar kaçırmanın da ortadan kaldırılması amaçlanır. Fakat cerrahi yapılanlarda, özellikle de risk faktörü taşıyanlarda %30 civarında tekrar sarkma oluşma riski söz konusudur.
Cerrahiye engel oluşturan ciddi hastalıklar söz konusu olduğunda, özellikle de çok yaşlı hastalarda sarkan organların yerinde tutulmasına yardımcı olan, silikondan yapılmış pesser olarak adlandırılan cihazlar kullanılabilir. Ama bu cihazın düzenli olarak temizlenip tekrar takılması gerekir.
