Polikistik over sendromu (PKOS) %5-10 kadını etkileyen, tüylenme artışına ve adet düzensizliklerine neden olan bir hastalıktır. Adet düzensizliği genelde ergenlik döneminde başlar, hasta tipik olarak seyrek adet görür, bazen ise hiç adet görmeme durumu söz konusu olabilir. Ayrıca PKOS uzun dönemde kalp-damar hastalıkları, rahim duvarında kalınlaşma ve rahim kanseri riskinin artması ile ilişkilidir. Ultrason incelemesinde yumurtalıklarda genellikle çok sayıda küçük kistler görülür ve buna bağlı olarak yumurtalık hacminde artış ortaya çıkar. Hastaların ortalama olarak yarıdan fazlasında aşırı kilo mevcuttur ve bu durum insülin direncini artırarak şeker hastalığı riskini ortaya çıkarır. Kan dolaşımında artan erkeklik hormonu (androjen) nedeniyle tüylenme artışına ilaveten, sivilce gibi cilt bozuklukları ve erkeklerdekine benzer saç dökülmesi de görülebilir. Yumurtlama problemine yol açtığı için hastalarda gebe kalmada zorluk olabilir.
Tanı nasıl konur?
Aşağıdaki 3 özellikten ikisinin varlığı ile PKOS tanısı konur:
- Kanda erkeklik hormonu düzeylerinin artmış olması veya tüylenme, sivilce veya erkek tipi saç dökülmesi varlığı
- Ultrason incelemesinde en azından bir yumurtalıkta 12 veya daha fazla sayıda 2-9 mm boyutunda kist (folikül) görülmesi veya yumurtalık hacminin 10 mm
3’ten fazla olması
- Adet düzensizliğinin varlığı (adet kanamalarının seyrek olması veya hiç olmaması)
Tanı sonrası neler yapılmalıdır?
- Aşırı kilo varsa diyet ve egzersiz önerilerek hastanın kilo vermesi sağlanır. Kilo veren hastalarda yumurtlama normale dönebildiği gibi şeker hastalığı riski de azalır. Kilo kaybı kanda erkeklik hormonu düzeylerini de azaltır, bu sayede bazı hastalarda tüylenme azalabilir.
- Doğum kontrol hapı kullanımı önerilir. Bu sayede kanda erkeklik hormonu düzeyleri düşer ve cilt sorunları azalır. Ayrıca adet kanamaları düzenli hale gelir, bu ise rahim duvarının kalınlaşmasını engelleyerek rahim kanseri riskini etkin bir şekilde azaltır.
- Doğum kontrol hapı kullanılamayan durumlarda metformin adlı şeker ilacı kullanılarak da hastaların yaklaşık yarısında normal adet düzeni sağlanabilir. Bu ilaç ayrıca kanda erkeklik hormonu düzeylerinin azalmasını da sağlar.
- Tüylenmenin çok belirgin olduğu hastalarda doğum kontrol hapıyla 6 aylık tedavi iyi sonuç vermezse anti-androjen olarak adlandırılan ilaçlardan biri tedaviye eklenebilir. Bu ilaçlar direkt olarak doğum kontrol hapı ile birlikte de başlanabilir.
- Gebelik isteği olanlarda hap veya iğne şeklinde yumurtlama tedavisi gerekli olabilir. Bununla gebelik sağlanamazsa tüp bebek uygulaması gündeme gelebilir.
